Ο Βονιφάτιος Βοναφίν και η ταρίχευση του Καποδίστρια

Την αποφράδα ημέρα της Κυριακής 27ης Σεπτεμβρίου 1831, με το παλιό ημερολόγιο, περίπου στις 6:45 πμ, ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας έπεσε νεκρός στην πόρτα του Αγίου Σπυρίδωνα, στο Ναύπλιο, όπου πήγαινε να εκκλησιαστεί, άγρια δολοφονημένος «για λόγους τιμής», από τους δύο Μαυρομιχαλαίους (τους Μαυρομιχάλας), τον Κωνσταντίνο, αδερφό του Πετρόμπεη, που τον πυροβόλησε εξ’ επαφής στην πίσω δεξιά πλευρά της κεφαλής με πιστόλι οπλισμένο με διπλό μπαλαρμά και τον Γεώργιο, γιό του Πετρόμπεη, ο οποίος τον χτύπησε θανάσιμα με μαυρομάνικο μαχαίρι στη δεξιά βουβωνική χώρα.

Το φονικό του Κυβερνήτη έγινε θρύλος και τραγούδι και η μνήμη του παραμένει ζωντανή στη λαϊκή συνείδηση των Ελλήνων, όπως το τραγούδησε η λαϊκή μούσα: «o Γιώργος και ο Κωσταντής, δυο Μπέηδες της Μάνης / μια πιστολιά του ρίξανε φαρμακερό μαχαίρι». «Το στόμα τ’ αίμα γέμισε τα χείλη του φαρμάκι / κι η γλώσσα τ’ αηδονολαλεί σαν το χελιδονάκι» (Χ. Πιτερός, Ναύπλιο, H πορεία της δολοφονίας του Κυβερνήτη, Ναυπλιακά Ανάλεκτα 7, (2009) 115-121).

Η νεκροψία έγινε από επιτροπή γιατρών, έπειτα από δύο ώρες περίπου από τη δολοφονία. Την επόμενη, στις 28 Σεπτεμβρίου προσκλήθηκε ξανά επιτροπή γιατρών που την αποτελούσαν οι: Σπ. Καρβελάς, Ν. Μαράτος, Δομ. Μαλδίνης, Π. Ζεγκίνης, Ανδρ. Παπαδόπουλος – Βρεττός και Ιακ. Θεοφιλάς καθώς και ο φαρμακοποιός Βονιφάτσιο Βοναφίν, ο οποίος είχε ιδρύσει από το 1828 το πρώτο φαρμακείο στην Ελλάδα, στο Ναύπλιο, και ήταν ο αρμόδιος για την ταρίχευση. Τα σπλάχνα του Κυβερνήτη αφαιρέθηκαν από το σώμα, τοποθετήθηκαν σε πολυτελή θήκη και τάφηκαν κάτω από το Άγιο Βήμα του Ναού του Αγίου Σπυρίδωνα.

Το πρώτο φαρμακείο «Ο Σωτήρ» του Β. Βοναφίν στεγαζόταν στο μεγάλο δρόμο, δίπλα από το πρώτο γυμνάσιο, το σημερινό δημαρχείο. Αρχικά, το φαρμακείο στεγαζόταν σε παλιότερη μη σωζόμενη διώροφη οικία. Η υπάρχουσα νεοκλασική οικία χτίστηκε περίπου γύρω στα 1880. Ο φαρμακοποιός Β. Βοναφίν (1800-1893), ιταλικής καταγωγής, ήταν σπουδαία φυσιογνωμία, σπουδαγμένος στην Πάδοβα της Ιταλίας, όπου είχε σπουδάσει ιατρική και ο Ιωάννης Καποδίστριας. Τον Β. Βοναφίν στην συνέχεια διαδέχτηκε στο φαρμακείο ο ανιψιός του Α. Κάτσικας και κατά την τελευταία περίοδο το φαρμακείο λειτούργησε ως το 1972 από την Ε. Γουζουάση.

Το πρώτο φαρμακείον της Ελλάδος 1828-1972. Ιδρυτής Βονιφάτιος Βοναφίν. Εδώ εταριχεύθη ο Α΄ Κυβερνήτης της Ελλάδος Καποδίστριας την 28/09/1831.

Μετά την τοποθέτηση της επιγραφής αυτής έχει καθιερωθεί η άποψη από όλους ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας ταριχεύθηκε στο φαρμακείο του Βονιφάτιου Βοναφίν. Κανείς δεν έχει εκφράσει έκτοτε διαφορετική γνώμη, ούτε οι ασχολούμενοι επιστημονικά με την Νεοελληνική Ιστορία. Αλλά όπως είναι γνωστό, στην έρευνα αυτό το οποίο θεωρείται ως πιθανόν, δεν είναι και πραγματικό. Και στην περίπτωση αυτή βρισκόμαστε μπροστά στη δημιουργία μιας λόγιας καινοφανούς θα λέγαμε παράδοσης, η οποία δε συμβαδίζει με την αντικειμενική ιστορική πραγματικότητα.

Για τον χώρο που ταρίχευσε ο Β. Βοναφίν τη σορό του Καποδίστρια δεν υπάρχουν ιστορικές αμφιβολίες και περιθώρια αμφισβήτησης. Όπως προκύπτει από την Γενική Εφημερίδα της Κυβέρνησης όπου έχουν δημοσιευθεί όλα τα σχετικά με τη δολοφονία του Καποδίστρια, αλλά και από την «Ναυπλία» του Μ. Λαμπρυνίδη (1875, σελ. 292):

«O νεκρός του Ι. Καποδίστρια μετεκομίσθη ευλαβώς εκ του ναού του Αγίου Σπυρίδωνος εις το ανάκτορο αυτού, συνοδευόμενος υπό πλήθους λαού ολοφυρομένου επί τη απωλεία και καταρωμένου τους αυτουργούς˙ εκεί δε μετά την αυτοψία εταριχεύθη υπό του φαρμακοποιού Β. Βοναφίν και απετέθη εις την αίθουσαν της υποδοχής (του Κυβερνείου), όπου ο λαός συνέρεε και καθισπάζετο τα πόδια αυτού».

Τα πράγματα για την ταρίχευση είναι ξεκάθαρα. Η ταρίχευση έγινε στο Κυβερνείο που βρισκόταν στο μικρό πάρκο δυτικά της πλατείας Τριών Ναυάρχων, στο χώρο που έχει ανεγερθεί το άγαλμα του Όθωνα.

Η κηδεία του Κυβερνήτη έγινε 18 Οκτωβρίου 1831. Στη συνέχεια η σορός του τοποθετήθηκε στο αριστερό του Ιερού Βήματος του Αγίου Γεωργίου και στις 28 Μαρτίου 1832 ο αδελφός του Αυγουστίνος Καποδίστριας τη μετέφερε με πλοίο στην Κέρκυρα, όπου τάφηκε στο Μοναστήρι της Παναγίας μέσα στην πόλη.

Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι και ο φαρμακοποιός Θ. Κωστούρος στην μυθιστορηματική βιογραφία του για τον Βοναφίν (Θ. Κωστούρος, Βονιφάτιος Βοναφίν, Ανάπλι 1979) αναφέρει σαφώς ότι μετά τη δολοφονία «ο Μέγας Νεκρός, ανάμεσα σε γόους και ολοφυρμούς του πλήθους, μεταφέρθηκε στο Κυβερνείο, όπου οι γιατροί Παπαδόπουλος, Μαράτος, Τράϊμπερ, έκαναν τη νεκροψία …και κατόπιν ο Β. Βοναφίν ανάλαβε… την ταρίχευση του αδικοσκοτωμένου Κυβερνήτη». 

Χρήστος Πιτερός

Αρχαιολόγος

Εφημερίδα «ΤΑ ΑΡΓΟΛΙΚΑ», φύλλο 212, 29 Σεπτεμβρίου 2012.